هر کسی قصه خودش را دارد، حتی پرنده‌ها

«حاجی نرگس» عنوان مجموعه داستانی به قلم مریم سمیع زادگان است که برای نخستین بار در زمستان ۹۸ توسط انتشارات آوند دانش به چاپ رسیده و شامل ۱۳ داستان کوتاه است. نام کتاب از نهمین داستان آن «حاجی نرگس» گرفته شده و سایر داستان ها عبارتند از: «درک جایی است همین حوالی»، «دیوارهای این خانه نازک است»، «این توی گور خوابیده ها»، «زمستان آن سال»، «بلاگردان»، «سقاخانه اوس یعقوب»، «این عاشقانه آرام نیست»، «ملاسلیمان»، «گرمابه عذرا کیسه کش»، «ننه مرتضی»، «طالع بینی چینی» و «نوامبر شیرین.»

مریم سمیع زادگان، نویسنده شناخته شده، پس از سال ها داستان نویسی در مجلات معتبری همچون کرگدن و همشهری داستان و به چاپ رساندن رمان های موفق «دو کوچه بالاتر» و «من رعنا هستم»، خود را به عنوان نویسنده ای متبحر به جامعه ادبی ایران معرفی کرده است. نثر داستان های او همواره نثری روان و خوش خوان است؛ جمله ها عموما بدون سکته پشت هم ردیف می شوند و همین امر لذت خوانش آثارش را دوچندان می کند. از سوی دیگر توجه به گذشته و المان های نوستالژیک -خواه در فضاسازی و صحنه پردازی و خواه در شخصیت سازی- وجهی جدا نشدنی از کارهای سمیع زادگان است. او برای خلق داستان هایش به دنبال قصه های زیر خاک مانده می رود. جوانی پای صحبت پیری می نشیند و پیر برایش از گذشته می گوید، همان قدر ساده و بی تکلف که همه مادربزرگ ها داستان های شان را برای نوه های شان تعریف می کنند. حتی اسم ها و عبارت ها هم از این قاعده مستثنا نیستند؛ خاکستان، خوبانه ننه، جواهر، عشرت خانم، عذرا کیسه کش، مش امرالله و ده ها نامی که گرد تاریخ روی آنها نشسته و در داستان های امروز کمتر به گوش می خورد، به زیبایی توسط نویسنده انتخاب شده اند. 

داستان ها در «حاجی نرگس» برخلاف بسیاری از مجموعه داستان های حال حاضر، دارای وجوه مشترک و ارتباط معنایی مشخص با یکدیگر هستند. بیشتر داستان ها روایت کننده تنهایی و بی کسی آدم های خسته است. آدم هایی که درد عشق کشیده اند، زاد و رودی ندارند و حالا در کهنسالی بدون یار و یاور مانده اند. یا آدم هایی که روزگار با آنها سر ناسازگاری داشته و نفرینی ابدی و بختی سیاه، دامن شان را گرفته است. پیرزن ها و پیرمردهایی که درد زانو امان شان را بریده، راه رفتن برای شان دشوار شده و «حتی عزراییل هم برای شان ناز می کند.»، زنانی که سرسختانه برای گرفتن حق خود جنگیده اند، اما اقبال شان کوتاه تر از آن بوده که زندگی شان دوباره رنگ شادی به خود بگیرد و راهی جز فرار برای آنها باقی نمانده، یا آدم هایی که خاک عزیزان از دست رفته شان هرگز برای شان سرد نمی شود. 

در بیشتر داستان های این مجموعه، عنصر مرگ به عنوان عنصر مشترک مورد توجه قرار می گیرد. چه آنجا که روح محبوبه خانم در داستان «دیوارهای این خانه نازک است»، پس از مرگ و پیش از اینکه با مردنش کنار بیاید، از دیوارهای خانه عبور می کند تا سر از کار همسایه وسواسی اش در بیاورد و چه آنجا که در داستان «درک جایی است همین حوالی»، دختر شربتی مرگ آور برای پدر مهیا می کند. در داستان «بلاگردان» هم ترس از قتل، راوی را به جاده های ناتمام می کشاند. حتی گوشواره های یاقوتی «حاجی نرگس» هم راز مرگ تنها خواهرش را به یاد می آورد.  سمیع زادگان زهر تلخ درونمایه داستان ها را با شیوایی و شیرینی روایتش می گیرد و بدون نگاهی یک سره سیاه به زندگی، زیبایی های آن را هم به تصویر می کشد؛ چه این زیبایی حوض آبی در میان یک گورستان قدیمی باشد یا رقص آب روی سرامیک ها زمانی که باد مهربانانه روی آنها دست می کشد. با این حال در برخی موارد این روایت ها تا حدی سر راست، بدون تعلیق، با تک گویی های خطی و طولانی و بدون نوآوری در فرم روایت می شوند. 

مساله قابل تامل دیگر در این مجموعه، پایان بندی است. در حالی که بیشتر داستان ها با یک پایان زیبا و تاثیرگذار همراهند، در تعداد اندکی از داستان ها، مثل داستان های «طالع بینی چینی» و «نوامبر شیرین» خواننده بیش از آنکه با یک پایان باز مواجه شود با یک پیرنگ ناتمام و اخته طرف است؛ پایانی که احتمالا در صورت اضافه یا حذف شدن چند جمله، معنا را منتقل می کرد و زیبایی کل داستان را تحت تاثیر قرار نمی داد.

حاجی نرگس مجموعه ای از روایت های تلخ و شیرین زندگی است؛ روایت هایی زنانه و مردانه از قهرمان هایی به زانو درآمده که مریم سمیع زادگان به زیبایی آنها را کنار هم چیده است.